آیه 26 سوره انفال
| <<25 | آیه 26 سوره انفال | 27>> | |||||||||||||||
| |||||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
و به یاد آرید زمانی که عده قلیلی بودید که شما را ضعیف و خوار در زمین (مکه) می‌شمردند و از مردم (مشرک) بر خود ترسان بودید که مبادا شما را (از روی زمین) برچینند، بعد از آن خدا شما را در پناه خود آورد و به یاری خود نیرومندی و نصرت به شما عطا کرد و از پاکیزه‌ترین (غنائم و) طعامها روزی شما فرمود، باشد که شکر به جای آرید.
و یاد کنید هنگامی را که شما در زمین گروهی اندک بودید، و ناتوان و زبون شمرده می شدید، و همواره می ترسیدید که مردم [مشرک و کافر] شما را بربایند [تا شکنجه و آزار دهند و نابود کنند] پس خدا شما را [در شهر مدینه] جای داد و با یاریش نیرومندتان ساخت، و از [نعمت های] پاکیزه اش به شما روزی بخشید تا سپاس گزاری کنید.
و به ياد آوريد هنگامى را كه شما در زمين، گروهى اندك و مستضعف بوديد. مى ترسيديد مردم شما را بربايند، پس [خدا] به شما پناه داد و شما را به يارى خود نيرومند گردانيد و از چيزهاى پاك به شما روزى داد، باشد كه سپاسگزارى كنيد.
و به ياد آوريد آن هنگام را كه اندك بوديد و در شمار زبون‌شدگان اين سرزمين، بيم آن داشتيد كه مردم شما را از ميان بردارند و خدا پناهتان داد و يارى كرد و پيروز گردانيد و از چيزهاى پاكيزه روزى داد، باشد كه سپاس گوييد.
و به خاطر بیاورید هنگامی را که شما در روی زمین، گروهی کوچک و اندک و زبون بودید؛ آنچنان که می‌ترسیدید مردم شما را بربایند! ولی او شما را پناه داد؛ و با یاری خود تقویت کرد؛ و از روزیهای پاکیزه بهره‌مند ساخت؛ شاید شکر نعمتش را بجا آورید!
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
مستضعفون: ضعيف: ناتوان. مستضعف كسى كه عوامل خارجى و ديگران ، او را ناتوان و بيچاره كردهاند.
يتخطفكم: خطف: ربودن. به سرعت اخذ كردن. همچنين است تخطف. «ان يتخطفكم» اينكه ، بربايد شما را.
فاواكم: اوى: نازل شدن، منضم شدن. ايواء: نازل كردن و منزل دادن.
نزول
این آیه درباره قریش بخصوص نازل گردیده است.
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ اذْكُرُوا إِذْ أَنْتُمْ قَلِيلٌ مُسْتَضْعَفُونَ فِي الْأَرْضِ تَخافُونَ أَنْ يَتَخَطَّفَكُمُ النَّاسُ فَآواكُمْ وَ أَيَّدَكُمْ بِنَصْرِهِ وَ رَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ «26»
و به ياد آوريد زمانى را كه شما كم بوديد و در زمين (مكّه) مستضعف بوديد، مى‌ترسيديد مردم (دشمنان) شما را بربايند، پس (خداوند در مدينه) پناهتان داد و با يارى خويش، شما را نيرومند كرد و از پاكيزه‌ها به شما روزى داد، باشد كه شما شكرگزارى كنيد.
نکته ها
«تخطف»، به معناى به سرعت گرفتن و ربودن است.
مسلمانان مكّه قبل از هجرت پيامبر به مدينه، همواره مورد اذيّت و آزار و شكنجه‌ى مشركان بودند، لذا با سفارش و تدبير پيامبر به صورت فردى يا دسته‌جمعى به ديگر مناطق هجرت مى‌كردند؛ بعضى به حبشه، بعضى به يمن و طائف و برخى به شعب ابى‌طالب رفتند و پيوسته در ترس و اضطراب بودند و هنگامى كه به مدينه مهاجرت كردند، هيچ خانه و كاشانه‌اى نداشتند و عدّه‌ى بسيارى از آنان جزو اصحاب صُفّه ودر مسجد پيامبر جاى گرفته بودند. انصار نيز در اوائل هجرت پيامبر به مدينه، در فقر و ندارى و قحطى گرفتار بودند به
جلد 3 - صفحه 299
حدّى كه به دانه‌اى خرما بسنده مى‌كردند، به علاوه گرفتار اذيّت و آزار يهوديان نيز بودند.
امّا در اواخر بعثت، خداوند به مسلمانان مكنت و توانايى داد و به چنان قدرتى رسيدند كه اهل ذمّه به آنان جزيه مى‌دادند و يا مشركان همواره در ترس و اضطراب از كشته و اسيرشدن و به غلامى و كنيزى گرفته شدن توسط مسلمانان بودند و بعضى نيز با طوع و رغبت اموال خود را تقديم مسلمانان مى‌كردند. «1» در اينجا خداوند ضعف و ناتوانى آنان را يادآور مى‌شود تا شكرگزار قدرت و امنيّت بوجود آمده باشند.
پیام ها
1- يادآورى روزهاى ناتوانى و روزهاى يارى خداوند، مايه‌ى دور شدن از فتنه‌هاست. «وَ اتَّقُوا فِتْنَةً- وَ اذْكُرُوا»
2- در ابتدا تعداد مسلمانان، بسيار كم بود. (كلمه‌ى «قَلِيلٌ» به جاى «قَلِيلُونَ»، تأكيد بر كم بودن است)
3- مسلمانان در مكّه تا پيش از هجرت به مدينه، دائماً ترس و دلهره داشتند.
«تَخافُونَ» (فعل مضارع، نشانه‌ى استمرار است)
4- در راه حقّ، از كمى نفرات وناتوانى وآوارگى نهراسيم، «وَ اذْكُرُوا إِذْ أَنْتُمْ قَلِيلٌ» كه يارى خداوند حتمى است. فَآواكُمْ وَ أَيَّدَكُمْ ...
5- امنيّت «فَآواكُمْ»، توان رزمى و پيروزى «أَيَّدَكُمْ بِنَصْرِهِ» و بهبودى وضع اقتصادى «رَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ»، از نعمت‌هاى ويژه‌ى الهى است.
6- يادآورى روزهاى ضعف و مقايسه‌ى آن با روزهاى پيروزى، مايه‌ى شكرگزارى و عشق و توكّل به خداوند است. وَ اذْكُرُوا ... لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
7- در سايه‌ى ايمان، خداوند به گروه اندكِ ضعيفِ هراسناك، عزّت و قدرت و مكنت مى‌بخشد. (كلّ آيه)
«1». تفسير اطيب‌البيان.
تفسير نور(10جلدى)، ج3، ص: 300
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ اذْكُرُوا إِذْ أَنْتُمْ قَلِيلٌ مُسْتَضْعَفُونَ فِي الْأَرْضِ تَخافُونَ أَنْ يَتَخَطَّفَكُمُ النَّاسُ فَآواكُمْ وَ أَيَّدَكُمْ بِنَصْرِهِ وَ رَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ «26»
بعد از آن حق تعالى مؤمنان را متذكر فرمايد از حالت سالفه آنها و اظهار انعام خود بر ايشان به نصرت و تأييد و تكثير مى‌فرمايد:
وَ اذْكُرُوا إِذْ أَنْتُمْ قَلِيلٌ: و ياد كنيد اى مهاجران وقتى را كه شما برسيد اندك، مُسْتَضْعَفُونَ فِي الْأَرْضِ: بيچارگان و ضعيف القوّه در زمين مكه قبل از
«1» فروع كافى، جلد 5، كتاب الجهاد، صفحه 56، ذيل حديث اوّل- بحار الانوار، جلد 12، صفحه 386، حديث 12.
جلد 4 صفحه 325
هجرت، تَخافُونَ أَنْ يَتَخَطَّفَكُمُ النَّاسُ: مى‌ترسيديد از آنكه بربايند شما را كفار قريش و اهل فارس و روم، و خائف بوديد از آنكه چون از مكه خارج شويد مشركان بر شما تاخت آورند، فَآواكُمْ وَ أَيَّدَكُمْ بِنَصْرِهِ: پس جاى داد شما را در مدينه و تقويت فرمود شما را به نصرت خود به مظاهرت انصار يا به امداد ملائكه در بدر، وَ رَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ: و روزى فرمود شما را از غنايم پاكيزه كه بر امم سابقه نبوده، لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ: براى اينكه شما شاكر باشيد نعم او را.
نزد بعضى خطاب به كافه عرب است كه ذليل بودند در دست ملوك فارس و روم، و به بركت ميمنت حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم عزيز و ارجمند شدند، و بر تمام ملوك فارس و روم غالب گشتند.
شأن نزول: در مجمع- جابر بن عبد اللّه انصارى نقل نمايد كه: جبرئيل بر پيغمبر خاتم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم نازل، و خبر داد كه ابو سفيان در فلان جاى با جمعى از مشركان فرود آمده است پس به تهيه حرب آنها مشغول شويد و اين خبر را مخفى داريد تا ناگهان بر سر آنها رويد. يكى از منافقان قضيه را مطلع و ابو سفيان را از آمدن مسلمانان خبردار نمود؛ آيه شريفه نازل شد: «1»
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ اذْكُرُوا إِذْ أَنْتُمْ قَلِيلٌ مُسْتَضْعَفُونَ فِي الْأَرْضِ تَخافُونَ أَنْ يَتَخَطَّفَكُمُ النَّاسُ فَآواكُمْ وَ أَيَّدَكُمْ بِنَصْرِهِ وَ رَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ «26»
ترجمه
و ياد كنيد هنگاميرا كه بوديد اندك ناتوان شمرده شدگان در زمين مى‌ترسيديد كه بربايند شما را مردم پس جاى داد شما را و تاييد فرمودتان بنصرتش و روزى داد شما را از پاكيزه‌ها باشد كه شما شكرگزار شويد.
تفسير
قمى ره فرموده كه نازل شده است در باره قريش مخصوصا و از امير المومنين ع نيز روايت شده است و ظاهرا بيان مراد از ناس است چون مسلمانان بعد از خروج از مكّه عدّه و عدّه‌شان كم بود و كفار قريش بچشم حقارت بآنها نظر مى‌نمودند و مسلمانان مى‌ترسيدند كه بين راه آنها را بيابند و اسير كنند و چون بمدينه رسيدند جاى گير و مستقر شدند و مأمنى پيدا كردند تا آنكه خداوند در جنگ بدر بآنها ظفر عنايت فرمود و از غنائم آن كاملا برخوردار شدند و امر معاش آنها بنحو اتمّ منظّم شد خداوند مى‌فرمايد آن اوقات سختى را در نظر بياوريد و در برابر نعم غير مترقّبه الهيّه شكرگزار باشيد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ اذكُرُوا إِذ أَنتُم قَلِيلٌ مُستَضعَفُون‌َ فِي الأَرض‌ِ تَخافُونَ أَن يَتَخَطَّفَكُمُ النّاس‌ُ فَآواكُم وَ أَيَّدَكُم بِنَصرِه‌ِ وَ رَزَقَكُم مِنَ الطَّيِّباتِ لَعَلَّكُم تَشكُرُون‌َ «26»
و ياد كنيد اي گروه مؤمنين زماني را که عدّه شما قليل بود و شما را ضعيف ميشمردند در روي زمين و ميترسيديد به اينكه بغتة كفارگير شويد و شما را دستگير كنند خداوند شما را جاي‌گير كرد و تأييد فرمود شما را بنصرت خود و روزي داد شما را از چيزهاي پاكيزه باشد که شما شكرگزار اينکه نعمت بزرگ باشيد.
جلد 8 - صفحه 102
بعضي توهم كردند از مفسرين که اينکه آيه اشاره بدوره قبل از اسلام بوده راجع بانصار در مدينه و بعضي گفتند راجع بمهاجرين قبل از تشرف باسلام لكن اينکه هر دو احتمال خلاف ظاهر بلكه نص آيه شريفه است زيرا قبل از اسلام نه مهاجرين و نه انصار قليل و مستضعف بودند و نه خوف از كفار داشتند زيرا با آنها در مسلك موافق بودند تمام كافر و مشرك بودند بلي اختلاف قبائلي و جنگ و جدال بين آنها بود اينکه آيه اشاره باوائل اسلام است و اواخر آن و راجع بجميع مؤمنين از مهاجرين و انصار.
اما مهاجرين قبل از هجرت حضرت رسالت در مكه معظمه در شكنجه مشركين بودند که بعضي هجرت بحبشه و بعضي بيمن و طائف و بعضي در شعب ابي طالب و دائما مورد اذيت مشركين بودند. و اما انصار پس از هجرت رسول اللّه اوائل هجرت بفقر و فاقه و قحطي گرفتار يهود عنود بودند لذا ميفرمايد وَ اذكُرُوا إِذ أَنتُم قَلِيلٌ که عدّه مؤمنين چه مهاجرين و چه انصار بسيار كم بودند مُستَضعَفُون‌َ فِي الأَرض‌ِ كفار و مشركين بر آنها مسلط بودند مثل بني اسرائيل در ايادي فرعونيان و تمام بفقر و تنگدستي گرفتار. اما مهاجرين که اصلا پس از هجرت منزل و خانه نداشتند بعضي بخانه انصار و بعضي اصحاب صفه در مسجد، و اما انصار بقحطي و نيستي که حتي بچند دانه خرما و چند لقمه نان جو بسر ميبردند و هر زمان خبر بآنها ميرسيد که كفار و مشركين در مقام حمله بمدينه و نابود كردن مسلمين هستند که تَخافُونَ أَن يَتَخَطَّفَكُمُ النّاس‌ُ و كفار مدينه از يهود و ساير طبقات اينها هم انتظار داشتند که پس از حمله مشركين با آنها همدست شوند و اساس اسلام را منهدم كنند فَآواكُم در اواخر بعثت تمام ثروتمند شدند و منازلي تحصيل كردند و از غنائم دار الحرب استفاده زيادي كردند حتي آنكه اهل ذمه حاضر بجزيه دادن شدند و همان مشركيني که از آنها خوف داشتند بغلامي و كنيزي
جلد 8 - صفحه 103
آنها درآمدند و حاضر بفديه شدند تا آزاد شدند حتي بسياري بالطوع و الرغبة آمدند و املاك خود را تقديم كردند که جزو انفال شد و بسياري مراكز خود را تخليه كردند بدون جنگ که مفتوح العنوه باشد و عدّه مسلمين زياد شدند که در سوره نصر خداوند ميفرمايد بِسم‌ِ اللّه‌ِ الرَّحمن‌ِ الرَّحِيم‌ِ إِذا جاءَ نَصرُ اللّه‌ِ وَ الفَتح‌ُ وَ رَأَيت‌َ النّاس‌َ يَدخُلُون‌َ فِي دِين‌ِ اللّه‌ِ أَفواجاً و خداوند رعبي در قلوب مشركين انداخت تا آنجا که پيغمبر صلّي اللّه عليه و آله و سلّم كاغذ دعوت بدين اسلام بر خسرو پادشاه ايران و قيصر سلطان روم و نصاراي نجران فرستاد ديگر چه نحو وَ أَيَّدَكُم بِنَصرِه‌ِ باشد و فراواني نعمت بر آنها از هر جهت فراهم شد وَ رَزَقَكُم مِنَ الطَّيِّباتِ با اينکه همه لطف و عنايت بايد البته قدرداني كنيد و شكرگزار نعمتهاي الهي باشيد که گفتيم لَعَلَّكُم تَشكُرُون‌َ براي تراخي نيست بلكه بمعني ينبغي است يعني بايد و سزاوار است که شكرگزار باشيد.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 26)- بار دیگر قرآن دست مسلمانان را گرفته و به گذشته تاریخشان باز می‌گرداند و به آنها حالی می‌کند که در چه پایه‌ای بودید و اکنون در چه مرحله‌ای
ج2، ص144
قرار دارید تا درسی را که در آیات قبل به آنها آموخت به خوبی درک کنند.
می‌گوید: «به خاطر بیاورید آن زمان را که شما گروهی کوچک و ناتوان بودید و در چنگال دشمنان گرفتار، و آنها شما را به ضعف و ناتوانی کشانده بودند»! (وَ اذْکُرُوا إِذْ أَنْتُمْ قَلِیلٌ مُسْتَضْعَفُونَ فِی الْأَرْضِ).
«آن چنان که می‌ترسیدید مشرکان و مخالفان شما را بسرعت بربایند» (تَخافُونَ أَنْ یَتَخَطَّفَکُمُ النَّاسُ).
این تعبیر، نهایت ضعف و کمی نفرات مسلمانان را در مکّه قبل از هجرت در برابر مشرکان نیرومند و یا بعد از هجرت در مقابل قدرتهای بزرگ آن روز همانند ایران و روم آشکار می‌سازد.
«ولی خداوند شما را پناه داد» (فَآواکُمْ).
«و با یاری خود شما را تقویت کرد» (وَ أَیَّدَکُمْ بِنَصْرِهِ).
«و از روزیهای پاکیزه شما را بهره‌مند ساخت» (وَ رَزَقَکُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ).
«شاید شکر نعمت او را به جا آرید» (لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
- ↑ البرهان فی تفسیرالقرآن و تفسیر على بن ابراهیم.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص378.
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.